Chữ Cung 恭 là một chữ thuộc nhóm chữ Hình thanh, chữ 恭 mang nghĩa Kính trọng, tôn kính; Xưng tán, khen ngợi; Nghiêm trang, kính cẩn; Sự kính đã tỏ lộ ra ngoài gọi là cung.
Thời cổ, chữ 恭 được viết là 龏hoặc 共, hai chữ này đều có bộ củng 𠬞, là hình tượng hai tay nâng đỡ vật phẩm, mang nghĩa kính cẩn dâng vật. Trong Kim văn thời Tây Chu, chữ 龏 được dùng để biểu thị nghĩa cung kính, phụng sự. Đến thời Chiến Quốc, trên thẻ tre - lụa, người ta lại dùng chữ 共 để thể hiện sự cung kính. Do cả ba chữ龏、共、恭 đồng âm nên có thể dùng thông trong văn cổ. [1]
Trên văn tự nước Sở thời Chiến Quốc, phần trên của chữ 共 là bộ nhập 廿, đôi khi được viết thành hình của bộ tâm 心, thể hiện ý kính trọng trong lòng. Sau này, người ta thêm bộ 心 bên dưới chữ 共 để thành chữ 恭, nhấn mạnh nghĩa kính cẩn từ nội tâm. [1]
Trong sách Thuyết văn giải tự của Hứa Thận cho biết chữ 恭 như sau: “肅也。从心，共聲。” Nghĩa là: (恭) là cung kính, chữ này có bộ tâm 心 biểu ý và bộ củng 共 biểu âm. [2] Đoàn Ngọc Tài có giải thích thêm rằng: Chữ 恭 có nghĩa là túc肅 (nghiêm trang, cung kính). Mà 肅 là thái độ giữ gìn công việc một cách nghiêm cẩn, đầy cung kính. Sách Thượng Thư nói: “恭作肅”, nghĩa là: lấy sự nghiêm cẩn làm biểu hiện của cung kính. Việc dùng chữ 肅 để giải nghĩa 恭 là cách hiểu theo nghĩa tương thông, nếu phân tích rạch ròi thì chúng có khác biệt, nhưng khi hiểu toàn thể thì chúng bổ trợ, làm rõ cho nhau. [3]
Lại nói thêm rằng, chữ 恭 và 敬 trong các thư tịch cổ thường được đặt đối nhau hoặc dùng kèm với nhau. 恭 biểu hiện ở vẻ ngoài, 敬 nằm ở nội tâm. Trong sách Lễ ký có viết rằng: Quân tử phải giữ lòng khiêm cung kính cẩn, biết tiết chế, nhún nhường để thể hiện rõ đạo lễ. (Ở hình thái bên ngoài gọi là 恭 (khiêm cung), ở trong nội tâm gọi là 敬 (kính trọng). Nếu hình thức bên ngoài nhiều mà nội tâm ít thì gọi là 恭, nếu nội tâm nhiều mà biểu hiện bên ngoài ít thì gọi là 敬). [3]
Trong bài thơ Quá quan 《過關》 của Phan Huy Thực 潘輝湜 có 4 câu cuối như sau: [4]
要思恭恪酬隆譽，
敢把艱勞憚客途。
別酒一杯語親友，
明年此日接征夫。
Phiên âm
Yếu tư cung khác thù long dự,
Cảm bả gian lao đạn khách đồ.
Biệt tửu nhất bôi ngữ thân hữu,
Minh niên thử nhật tiếp chinh phu.
Dịch thơ
Phải đem kính cẩn đền ơn,
Gian lao chẳng ngại dặm trường khách qua.
Chén ly biệt tạ quê nhà,
Sang năm ngày ấy đón ta trở về.
Thư viện Huệ Quang – Đoàn Thanh Ngân
Tài liệu tham khảo
[1] 漢語多功能字庫, 恭, Truy xuất từ: https://humanum.arts.cuhk.edu.hk/Lexis/lexi-mf/search.php...
[2] Hứa Thận, Thuyết văn giải tự chân bản, “Quyển 10”, Bản scan từ bản của Đại học Waseda lưu giữ
[3] 汉典, 恭, Truy xuất từ: https://www.zdic.net/hans/%E6%81%AD
[4] Thi viện, Quá quan 《過關》, Truy xuất từ: https://www.thivien.net/.../poem-4A6W_rCl2ma4QwEUSVK9CA
