Chữ Mai

Mai 梅

Chữ Mai 梅 - hoa mai không chỉ đơn thuần là tên một loài hoa mà còn mang trong mình những ý nghĩa sâu sắc về khí tiết, vẻ đẹp và sự trường tồn. Hoa mai, với những cánh hoa mỏng manh mà kiên cường, trước khi nở rộ thường rụng hết lá, trơ khô cành. Một loài hoa mà khiến cho một người tài hoa như Cao Bá Quát phải thốt lên rằng: Nhất sinh đê thủ bái mai hoa (Một đời chỉ cúi đầu lạy hoa mai).

Chữ Mai 梅, thuộc dạng Hình thanh 形声, cấu tạo bởi:

Mộc 木: cây, gỗ (biểu ý)

Mỗi 每: Thường, luôn, các, mỗi (biểu âm)

Trong Thuyết văn giải tự có giải thích Mai là: 从木每聲. (Phiên âm: Tòng mộc mỗi thanh). Tạm dịch là: Chữ này cấu thành bởi bộ mộc và mỗi biểu âm.

Theo Từ điển Thiều Chửu có giải thích là: Cây mơ, đầu xuân đã nở hoa, có hai thứ trắng và đỏ. Thứ trắng gọi là lục ngạc mai 綠萼梅, nở hết hoa rồi mới nẩy lá, quả chua, chín thì sắc vàng.

Trong sách Đồ Giải 《Thuyết Văn Giải Tự》 Hoạ Thuyết Hán Tự 1000 Cá Hán Tự Đích Cố Sự 图解《说文解字》画说汉字:1000个汉字的故事 của Ngô Tôn Nghi 吴苏仪 biên soạn có giải thích: “Mai” là một chữ tượng hình kiêm hình thanh, nghĩa gốc là quả của cây mơ. (...) Chữ “Mai” trong Kim văn, phía dưới là chữ “Mộc”, biểu thị liên quan đến cây cối, phía trên là hình dạng của loài quả thực vật, đại biểu cho quả mơ chua trên cây mơ. Chữ “Mai” trong Tiểu triện, biến thành chữ hình thanh, bên trái (mộc) phải (mỗi). “Mai” sau này cũng ám chỉ hoa mai.

Ở Trung Quốc, nói đến hoa mai, người ta sẽ liên tưởng đến loài hoa 5 cánh, màu trắng hoặc hồng nhạt, nở vào cuối đông, đặc biệt khi có tuyết, tượng trưng cho khí tiết thanh cao. Còn ở Việt Nam, hoa mai thường có 5 cánh, màu vàng rực rỡ, được trưng trong nhà vào dịp Tết với mong muốn đem lại tài lộc và hạnh phúc. Nhân đây, xin giới thiệu quý độc giả bài thơ Cáo tật thị chúng 告疾示眾 của Mãn Giác Thiền sư 滿覺禪師.