Chữ Túc

Túc 粟

Chữ Túc 粟là một chữ thuộc nhóm chữ Hội ý, chữ này xuất hiện khá muộn, mãi đến thời Triện văn mới ghi nhận sự xuất hiện của chữ 粟. Chữ 粟mang nghĩa gốc là thóc lúa, lúa tễ, tục gọi là tiểu mễ 小米. Chữ túc trong triện văn có thể được cấu tạo từ bộ mễ米 (gạo) hoặc bộ hòa 禾 (lúa) làm thành phần biểu ý, kết hợp với giác 角 làm thành phần biểu âm. [1]

Trong sách Thuyết văn giải tự của Hứa Thận cho biết chữ 粟 này như sau: “嘉穀實也。从𠧪从米。孔子曰：“𥻆之爲言續也”。” Nghĩa là: (粟) Là hạt của cây ngũ cốc tốt, chữ này cho nghĩa (hội ý) bởi chữ dữu 𠧪 và bộ mễ 米. Khổng Tử nói: Chữ 𥻆 này (tức lúa, ngũ cốc) có nghĩa là sự tiếp nối không dứt. [2] Đoàn Ngọc Tài có giải thích thêm rằng: Ngày xưa, đối với dân chúng thì lương thực chẳng có gì quan trọng hơn lúa và kê, cho nên gọi chúng là gia cốc嘉穀 (lương thực quý). Cốc 穀 là tên gọi chung của hàng trăm loại ngũ cốc, còn gia 嘉 nghĩa là tốt đẹp, quý giá, còn hạt của chúng gọi là túc 粟.

Có ý kiến cho rằng, hình thể của chữ 角 trong văn cổ đã bị Thuyết văn giải tự giảng giải sai lầm, cho rằng nó được viết từ chữ điều 𠧪 (một dạng tự hình cổ), nhưng về sau lại tiếp tục sai lệch hơn, biến dạng thành chữ tây 西, từ đó hình thành chữ 粟 như hiện nay. [1]

Ngoài ra, chữ này còn có mang một số nghĩa như: Chấm nhỏ nổi trên da vì gặp lạnh (nổi da gà); Bổng lộc (do vua ban) như trong sách Sử ký có chép: Vũ Vương đã bình định loạn Ân, thiên hạ đều quy về nhà Chu, nhưng Bá Di và Thúc Tề lấy đó làm điều nhục nhã, nên quyết không ăn thóc gạo của nhà Chu, ẩn cư nơi núi Thủ Dương, chỉ hái rau vi mà sống. [1]

Lại nói thêm, trong sách Chu Lễ, có chép: Lữ sư (chức quan lo về binh dịch) phụ trách việc thu gom các loại lương thực ở vùng dã ngoại, bao gồm: Sở túc 耡粟; Ốc túc 屋粟; Gian túc 閒粟. Trong sách Nhĩ nhã cho biết thêm: (Còn có) chữ thuật秫 dùng để chỉ loại túc 粟 có tính chất dính, tức là loại kê nếp (giống như lúa nếp), giống với ngũ cốc, nhưng hạt gạo dính. [3]