Trong kỳ này chúng tôi xin giới thiệu về tấm hoành phi tiếp theo trong chùa cổ Phước Tường, TP. Thủ Đức.
Nguyên văn:
摧邪輔正 (Nguyên tác viết từ phải sang trái 正輔邪摧)
LK:
壬戌三月十五日慶成
林氏何奉供
Phiên âm:
TỒI TÀ PHỤ CHÁNH
LK:
Nhâm Tuất tam nguyệt thập ngũ nhật khánh thành
Lâm Thị Hà phụng cúng.
Dịch nghĩa:
DẸP TÀ TRỢ CHÁNH
LK:
Khánh thành vào ngày 15 tháng 3 năm Nhâm Tuất
Lâm Thị Hà thành kính dâng cúng.
Nghĩa đầy đủ của bức hoành là: Đánh dẹp điều tà, trợ giúp điều chánh.
• Trong đó:
• 摧 (tồi): đánh gãy, tiêu trừ, đập tan;
• 邪 (tà): tà đạo, sai trái, gian ác, tà kiến;
• 輔 (phụ): phò trợ, giúp đỡ, nâng đỡ;
• 正 (chánh): chánh đạo, điều đúng đắn, đạo lý, lẽ phải.
•
Bức hoành phi được làm từ gỗ, đã dần phai màu theo thời gian nhưng nhìn chung vẫn còn được bảo quản tốt, không thấy vết tích của sự hư hoại bởi mối mọt hay ẩm thấp. Nền là màu đỏ son đã dần phai, bốn chữ đại tự lớn được viết theo thể Khải thư cùng phần viền và họa tiết hoa văn trang trí được sơn vàng. Họa tiết trang trí các khung viền là hoa lá đơn giản tuy không cầu kỳ nhưng cũng không kém phần trang nhã, góp phần tạo thành vẻ đẹp hài hòa và nét đặc trưng cổ kính trang trọng của một bức hoành phi.
Đây là bức hoành phi thường được đặt trang trọng ngay ban thờ Hộ Pháp trong khuôn viên Chánh điện của các ngôi chùa hay các cơ sở thờ tự khác. Tên gọi đầy đủ của ngài là Hộ Pháp Vi-đà Tôn Thiên Bồ-tát 護法韋馱尊天菩薩 vốn là thiên thần Thất-kiện-đà 室建陀天神 (Sa. स्कन्द Skanda) của đạo Bà-la-môn 婆羅門 (Sa. ब्राह्मण Brāhmaṇa), ngài là con trai của thần Hộ Pháp Phật giáo Đại Tự Tại Thiên 大自在天 (Sa. महेश्वर Maheśvara), sau đó trở thành thần Hộ Pháp của Phật giáo. Trong hàng ngũ những vị thiên thần Hộ pháp thì ngài Vi-đà nổi danh bởi tài năng chạy nhanh như bay. Tích truyện kể rằng sau khi đức Phật nhập niết-bàn có một quỷ La-sát trộm lấy xá-lợi của Phật sau lúc trà tỳ và bỏ chạy, ngài Vi-đà đã phi thân theo bắt lại chỉ trong thoáng chốc, vì thế được chư Thiên tán dương và ca ngợi. Ngài được vua trời Đế Thích sai cử, ở lại thế gian để hộ trì Phật Pháp. Trước đó thì ngài Vi-đà cũng đã ở trước đức Phật nhận lãnh trọng trách sẽ hộ trì cho chánh pháp dưới thời giáo hóa của đức Phật Thích-ca, dẹp bỏ các tà kiến và ủng hộ những người tu hành chân chánh.
Hình tượng của ngài thường được tạo dáng là một vị nam tướng quân trẻ trung với vẻ mặt cương nghị điềm tĩnh nhưng vẫn toát lên nét hiền từ thân cận, thân mình mang giáp trụ oai nghiêm trang bị đầy đủ với dáng đứng một tay chống hông tay kia chống lên cây Chày kim cang 金剛杵 [1] dựng thẳng xuống dưới chân; hoặc có tư thế hai tay chắp lại để ngang ngực, đặt cây Chày kim cang gác lên trên hai cánh tay; cũng có tư thế một tay chắp trước ngực hướng lòng bàn tay ra ngoài, tay kia nâng cây Chày kim cang lên cao dựa vào người. Tượng ngài Hộ Pháp Vi-đà thường được đặt đối diện hoặc thờ chung ban với tượng của ngài Tiêu Diện Đại sĩ 焦面大士 (Ông Tiêu) hay ngài Hộ Pháp Già-lam 護法伽藍 (Quan Công 關公), vị trí thờ tự thường là bên ngoài Chánh điện hoặc ngay đầu cửa vào Chánh điện của các ngôi tự viện. Dân gian cũng thường hay gọi ngài là ông Thiện (hay Khuyến Thiện) cùng với ngài Tiêu Diện là ông Ác (hay Trừng Ác).
Để bảo hộ cho chánh pháp được trường tồn và dẹp trừ những điều tà bậy thì người thực hiện được việc đó phải có một tấm lòng chính trực, công bình cùng một nền tảng giáo lý vững chắc và tín ngưỡng kiên định. Qua hình tượng một vị dũng tướng đã thể hiện phần nào tư tưởng của những người Phật tử, bất cứ ai can đảm đứng ra hộ trì chánh pháp đều là một vị dũng tướng can đảm, dám chống lại những điều tiêu cực để hết lòng bảo hộ giáo pháp, khiến cho giáo pháp ấy mãi trường tồn và bất diệt. Ngoài ra việc đứng ra hộ trì chánh pháp cũng không bắt buộc là cần phải thực hành những hành động to lớn vĩ đại gì, mà chỉ đơn giản là nghe nhận tin hiểu và thực hành lời dạy của đức Thế Tôn một cách đúng đắn để đem lại lợi ích cho mình và cho cả mọi người, như thế thì ý nghĩa của bốn chữ “Tồi tà phụ chánh” cũng đã hiển thị một cách rõ ràng và xác đáng.
Xin được trân trọng giới thiệu đến bạn đọc về bức hoành phi này!
Chú thích:
[1] Chày kim cang 金剛杵 Kim cang xử/chử hay còn gọi là Hàng/Giáng ma xử/chử 降魔杵, đây là một loại vũ khí của Ấn-độ cổ, độ dài và hình dạng giống với cây roi sắt (鐵鞭 Thiết tiên) nhưng có 3 mặt, hoặc được cấu tạo từ nhiều khối sắt (kim cang) gắn kết lại thành từng đốt, được dùng trong cận chiến và nổi tiếng với đặc tính kiên cố và khả năng công phá mạnh.
* Bài viết có tham khảo từ nhiều nguồn tư liệu khác nhau.
Thiện Nghĩa cư sỹ/Thư viện Huệ Quang
Huệ Quang, Sóc nhật, Hà nguyệt, Ất Tỵ niên (2025).
