Thành ngữ là hình ảnh thu hẹp của một mẩu chuyện nhỏ trong cổ sử, là kết tinh quí hóa của nền văn hóa của một dân tộc, là tích lũy về kinh nghiệm trong đời sống của các bậc tiền nhân, là những tia sáng, những trí tuệ phong phú của tổ tiên.
Thành ngữ tự nó đã hàm chứa tất cả những tinh hoa của ngôn ngữ, văn tự quen dùng hằng ngày và được đưa vào lò để luyện với cái cao độ của sự tinh vi, thâm thúy. Nhờ thế, chẳng những nó diễn đạt được hết mọi tình cảm thâm sâu, kín đáo, cũng như tung ra một cách ý nhị, phóng khoáng, những tư tưởng phong phú của con người. Đồng thời, nó giúp ta được cái thuận tiện và giản dị khi vận dụng một điển tích lịch sử để giải thích hoặc nói lên một cảm nghĩ, một ý tứ trong vài bốn chữ thôi.
Những sự việc lớn nhỏ trong đời, trước hết phải dùng văn tự, ngôn ngữ để diễn đạt. Nhưng lắm lúc đã dài dòng văn tự, giấy má tích lũy mà vẫn chưa nói được gì, hay thốt lên một cách hoàn bị, rõ ràng, chính đính.
Bổ túc chỗ ấy, thành ngữ thủ một vai trò nòng cốt, rất xứng đáng làm trợ tá viên cho chúng ta, với tính chất và căn bản cố hữu của nó là; lời văn ý dài. Duy dùng vài bốn chữ rất đơn giản mà có thể nói lên được rất nhiều những yếu điểm của cả một sự kiện.
Khác với từ ngữ chỉ có hai chữ, ở đây thành ngữ bắt buộc phải là một câu có từ bốn chữ trở lên.
Trong câu bốn chữ, lời văn thường cân xứng, ý nghĩa lại gọn gàng. Do đó, mà trong những bài Minh, bài Ký, tờ chiếu, tờ biểu, hoặc trên những trướng, những liễn chúc mừng hay phúng điếu hoặc trên những tấm hoành phi, biểu ngạch nơi đền chùa, người ta thường dùng những câu bốn chữ. Rồi cũng do đó, có lắm câu mà xưa nay ta xem như là ca dao, tục ngữ, ngụ ngôn, lời hát, bài vè, câu ví....đã mặc nhiên trở thành những câu thành ngữ rất quen thuộc và thường được dẫn dụng, một cách vô cùng thâm thúy, ý nhị trong dân gian.
Nhưng muốn ứng dụng thành ngữ một cách linh động, trước hết cần phải thông suốt cái hàm chứa bên trong của nó. Và muốn được thông suốt như thế không gì hay hơn là thâm cứu nguyên lai của mỗi điển tích và xuất xứ của nó.
(Trích dẫn trong LỜI NÓI ĐẦU của tác giả)
